साहित्य

शास्त्रीय नृत्यमा सिता भएर नाच्दाको त्यो क्षण…

शास्त्रीय नृत्यमा सिता भएर नाच्दाको त्यो क्षण…

अरुणा मोहन्ती, भारतीय सांस्कृतिक नृत्यंगनाले कलिंग साहित्य महोत्सवमा सिताको परिक्षा साउथ एसियामा महिलाको चुनौती शिर्षकको अन्तक्रियामा बोलेका कुराहरुको सम्पादित अंश:

  • अरुणा मोहन्ती

  • शुक्रबार, भदौ १५, २०८०

  • 572
    SHARES
शास्त्रीय नृत्यमा सिता भएर नाच्दाको त्यो क्षण…
अरुणा मोहन्ती, काठमाडौं कलिंग साहित्य महोत्सवमा आफ्नो धारणा राख्दै

कुरौटेपाटी । काठमाडौं मेरो सपना हो, र पहिलोे पटक म मेरो सपनाको शहरमा आएकी छु । मेरो ठाउँको नाम ओडिसा हो, जुन भारतमा पर्छ । तर मलाई यहाँको भाषा मेरो ठाउँको जस्तै लाग्यो । त्यसैले सांस्कृतिक रुपमा हामी सँगै छौं । भावनात्मक रुपमा हामी सँगै छौं । हातेमालो गर्दै, माया बाँड्दै अगाडी बढ्न पाएकोमा धन्यवाद काठमाडौं, धन्यवाद नेपाल यहाँ निमन्त्रणा गरेकोमा ।

जब बन्धना जीले मलाई सितालाई कसरी चिन्नुहुन्छ भनेर सोध्नुभयो, मैले कहिल्यै सितालाई देखेकै छैन । तपाइहरुले कोहि कसैले सितालाई देख्नुभएको छ ? छैन । तर जतिखेरै सिता हामीसँगै सुतिरहेकी छन्, उठिरहेकी छन्, हिंडिरहेकी छन्, खाइरहेकी छन् ।

जहाँसम्म मलाई सम्झना छ, म ५ । ६ बर्षकी थिएँ, मेरी हजुरआले रामायणका बारेमा सुनाउनुभयो । मेरो पहिलो परिचय सितासँग त्यहि समयमा भयो ।

हजुरआमाको कथासँगै मैले सितालाई देखिरहेकी थिएँ । बिस्तारै बिस्तारै सिता नामको चरित्र मेरो अगाडी उघारिएकी थिइन् । तर जब म हुँर्कदै गएँ, मेरो दिमागमा धेरै प्रश्नहरु जन्मियो । कथाको बारेमा, जसरी सिताको चरित्र निर्माण गरिएको छ त्यो बारेमा र सितालाई आध्यात्मिक रुपमा ग्रहण गरिएका बारेमा मलाई जिज्ञासा जागेको थियो ।

जब म नृत्यकार भएँ, मेरो सोचमा सिताको चरित्र आयो । जसलाई मैले प्रस्तुत गर्नुथियो । यो मेरो सबैभन्दा चुनौतीपुर्ण काम थियो । मैले सितालाई कसरी बुझेको छु भनेर देखाउन ।

मैले आफुलाई सिता बनाएँ र त्यो समयको राम, पिता जनक, बनबास र रावणबाट भएको अपहरण सबैलाई सम्झिएँ । त्यो समयमा मैले सितालाई आम महिलाको रुपमा पाएँ ।

जब सबैले सिताको बारेमा कुरा गर्छन्, मलाई जय सिया राम भन्ने स्मरण हुन्छ । सिताबिना राम अपुर्ण छ । रामबिना सिता अपुर्ण छ । अहिले पनि सिता त्यो समयको कथा हैन, अहिलेको हो । उनि अहिलेको समयमा पनि एकदमै सान्दर्भिक छिन् ।

जब उनलाई जनकले फेला पारे, सिताको जन्म एक दुर्घटना थियो । जनक सितालाई पाएर भाग्यमानी बने । यो सिताको हातमा थिएन । तर जब राम स्वंवरका लागि पुगे, सिता रामको मायामा परिन् । एक महिला भएकै कारण उनिसँग श्रीमान रोज्ने अधिकार थियो । स्वयंवर नै उनलाई मन परेको वर छान्न पाउने अधिकार थियो । त्यसैले त उनले आफ्नो सपनाको मान्छेसँग बिबाह गर्न पाइन् ।

लैंगिक समानताको कुरा गर्दा, पहिले क्लासिकल नृत्यमा महिला मात्रै हुन्थे, अहिले उल्टो हुँदै गएको छ । पहिले संगित बजाउने पुरुष हुन्थे, नाच्ने महिला । अहिले धेरैजसो महिला बाद्यवाधक हुन्छन् र पुरुषहरु नृत्यकार । यस्तो देख्दा खुशी लाग्छ ।

बिबाह पछि, रामको साथमा उनि अयोध्या आइन्, बुहारीका रुपमा पनि उनको प्रसंशा भयो । जसले गर्दा सिता जस्तो बुहारी भन्ने प्रचलन चल्यो ।
रामले १४ बर्षसम्म छाडेर बनबास जाने कुरा गरे । सिताले समेत सँगै गइन् । आफ्नो बिचार राख्दा सिता एकदमै बलियो रुपमा उपश्थित भइन् । उनिसँग रोजाइ थियो सुखमा बस्ने या दुःखमा जाने । तर उनले आफैले निर्णय लिइन् र दुःख रोजिन् ।

जब रावणले उनलाई अपहरण गरेर लंगा लग्यो । हनुमानले सिताकहाँ पुगेर भन्या, माँ म तपाइलाई लिन आएको । तब सिताले भनिन्, तिमी जस्तो सानो ज्यानको मानिसले मलाई लैजान सक्छौ । हनुमानले आफ्नो ठुलो ज्यानको रुप देखायो तर सिताले भनिन्, श्रीमानको जस्तो ठुलो ताकत अरुको कहाँ हुन्छ र !
त्यसैले सिता एकदमै बलियो लकाकु हो मेरो लागि ।

जब सिताले दोस्रो पटक पनि आफ्नो चरित्रको अग्नीपरिक्षा दिनुपर्यो । त्यो समयमा सिताको मनमा खेलेका कुराहरुबाट डान्स ड्रामा सुरु हुन्छ । फ्यास ब्याकमा गएर उनको जन्मदेखि त्यहाँसम्मको यात्रा देखाइन्छ ।

जब सितालाई बनमा लगेर छाडिन्छ उनि गर्भवती हुन्छिन् । जंगलमा दुई छोराहरु ल्व र कुश जन्मिन्छन्, दुबैलाई बाबु चिनाउँछिन् । तर कतैपनि श्रीमानको नाम आफ्नो नामसँग जोड्दिनन् । राम आफुसँग हुँदा र नहुँदा पनि उनि श्रीमानप्रति प्रतिबद्ध छिन् । जब लव र कुशलाई रामले छोरा स्विकार गर्छ तर सितालाई फेरि अग्नी परिक्षा दिन भन्छ । तब सिता हराउँछिन् ।

 


सम्बन्धित समाचार
       © 2022 - 2024 to Kurakanee ,  All Rights Reserved.  Crafted by Bitcraft Technology